توسط : تروما یا روان‌زخم به تجربه‌های دردناک یا تکان‌دهنده‌ای اشاره دارد که می‌تواند اثرات جسمی و پایداری بر روان فرد بگذارد. این می‌تواند نتیجهٔ یک حادثه مانند یک تصادف وحشتناک یا تجربهٔ خشونت باشد، یا ممکن است نتیجهٔ تجربیات مکرر و مداوم باشد، مانند سوء استفاده یا آزار روانی در طول زمان. این تجربه‌ها می‌توانند باعث ایجاد اختلالات روانی شدید شوند، از جمله اختلال استرس پس از تروما (PTSD) که علائمی مانند کابوس‌ها، بی‌آرامی، تحریک‌پذیری و دوری اجتماعی را می‌تواند ایجاد کند. درمان تروما معمولاً نیاز به مداخله تخصصی دارد و ممکن است شامل درمان‌های روان‌درمانی مانند روان‌درمانی شناختی-رفتاری و درمان تمرکزی بر تروما باشد.
هدف از این درمان‌ها کمک به فرد برای فهمیدن، پردازش و کنترل علائم و اثرات تروما است. در این مقاله سهدا به تروما یا روان زخم کامل اشاره کرده است. همچنین شما با مراجعه به مجله سلامت سهدا می‌توانید اطلاعات خوبی در رابطه با 9 علائم تروما، تروما روحی چیست، تروما درمانی چیست و روش درمانی تروما به دست آوردید.
انواع تروما
تروما به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که بستگی به نوع و مدت زمان تجربه‌های تکان‌دهنده دارد. این انواع عبارت‌اند از:
- تروما فیزیکی: شامل آسیب‌ها و زخم‌هایی مانند شکستگی استخوان، بریدگی و آسیب‌های ناشی از تصادفات است که به بدن وارد می‌شود.
- تروما عاطفی یا روانی: ناشی از تجربه‌های دردناک یا تکان‌دهنده مانند سوء استفاده یا آزار روانی است که می‌تواند اثرات روانی ماندگاری داشته باشد.
- اختلال استرس پس از تروما (PTSD): اثرات ماندگار تروما می‌تواند به شکل این اختلال ظاهر شود که علائمی مانند کابوس‌ها و احساسات ناگهانی ترس دارد.
- تروما تک‌باره (حاد): ناشی از یک رویداد تک‌باره مانند یک تصادف یا از دست دادن ناگهانی یک نزدیک است.
- تروما مزمن یا پیوسته: ناشی از تجربیات درازمدت یا مکرر مانند سوء استفاده در طول کودکی یا نقض مداوم حقوق بشر است.
- تروما ثانویه یا همدلی: این نوع تروما در افرادی ایجاد می‌شود که به طور مستقیم درگیر نیستند، اما به عنوان شاهد یا معالج با ترومای دیگران مواجه می‌شوند.
- تروما توسعه‌ای: زمانی رخ می‌دهد که کودک در محیطی ناسالم و ناپایدار رشد می‌کند، ممکن است به علت سوء استفاده، مراقبت نادرست، یا چیزهای دیگر باشد.
- تروما جمعی: اثرات روانی ناشی از رویدادهای بزرگ و تکان‌دهنده‌ای مانند جنگ‌ها، حوادث طبیعی، یا حملات تروریستی که تأثیر گسترده بر جامعه می‌گذارد.
این تقسیم‌بندی‌ها می‌تواند کمک کند به متخصصان در فهم و درمان اثرات مرتبط با تروما و همچنین به فرد آسیب‌دیده کمک کند تا متوجه میزان آسیب وارد شده به فرد شوند.
علت تروما
تروما می‌تواند به دلایل متعددی ایجاد شود و این علل متنوع و گاهی پیچیده هستند. برخی از علل رایج تروما عبارت‌اند از:
- سوء استفاده فیزیکی یا جنسی: سوء استفاده در کودکی یا بزرگ‌تری می‌تواند ترومای عمده‌ای ایجاد کند.
- حوادث و آسیب‌های جسمی: تصادفات رانندگی، سقوط‌ها و آسیب‌های ورزشی می‌توانند تروما ایجاد کنند.
- جنگ و نبردها: نظامیان و غیرنظامیان در مناطق جنگ ممکن است تروما تجربه کنند.
- حوادث طبیعی: زلزله، طوفان، سیل و غیره می‌توانند ترومای جمعی ایجاد کنند.
- از دست دادن ناگهانی: مرگ یک فرد نزدیک یا جدایی ناگهانی می‌تواند تروما برانگیز باشد.
- آزار و اذیت در محل کار یا مدرسه: برخوردهای ناراحت‌کننده با همکاران، مدیران یا هم‌کلاسی‌ها می‌تواند ترومای روانی ایجاد کند.
- آزار و اذیت روانی: این ممکن است شامل تهدید، تحقیر، کنترل زیاد یا رفتارهای دیگری باشد که به احترام فرد آسیب می‌زند.
- شهادت رویداد تکان‌دهنده: شاهد بودن یا گواه یک رویداد ترسناک مثل حملهٔ جنسی، تصادف وحشتناک یا خشونت می‌تواند ترومایی ایجاد کند.
- بحران‌های اقتصادی یا اجتماعی: فشارهای مالی، بیکاری یا فقر نیز می‌تواند منجر به تروما شود.
- بیماری‌های جدی: تشخیص یا مبارزه با یک بیماری جدی و مزمن می‌تواند تروما ایجاد کند.
- دستگیری یا زندان: تجربهٔ زندانی شدن یا مورد محاکمه قرار گرفتن نیز می‌تواند ترومایی باشد.
این فهرست جامع نیست و تروما می‌تواند ناشی از هر گونه رویداد یا شرایطی باشد که تهدید معنوی، جسمی یا عاطفی بر فرد تشکیل دهد. تجزیه و تحلیل و درک این عوامل می‌تواند کلیدی باشد تا به فرد یا جامعه کمک کند تا با تروما مقابله کند و از آن بهبود یابد.
تاثیر ترومای کودکی در بزرگسالی
تاثیرات آن‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- اختلالات روانی: ترومای کودکی اغلب با افزایش خطر ابتلا به اختلالات روانی از جمله افسردگی، اضطراب، اختلال استرس پس از تروما (PTSD) و اختلالات وابستگی در بزرگسالی همراه است.
- مشکلات رفتاری: برخی از افراد ممکن است به مواد مخدر یا الکل روی آورند یا رفتارهای خرابکارانه و خشونت‌آمیز را اتخاذ کنند.
- مشکلات اجتماعی و روابط بین‌فردی: تروما ممکن است بر توانایی فرد تاثیر گذاشته و موجب شود که با دیگران ارتباط برقرار کند، اعتماد به دیگران را از دست بدهد یا روابط ناسالم را ایجاد کند.
- مشکلات جسمی: برخی تحقیقات نشان داده است که ترومای کودکی می‌تواند با افزایش خطر ابتلا به برخی از بیماری‌های جسمی مانند قلبی-عروقی، چاقی و التهابات مزمن مرتبط باشد.
- مشکلات جنسی: تجربه‌های ترومایی مانند سوء استفاده جنسی می‌تواند بر جنسیت و هویت جنسی فرد تاثیر گذاشته و مشکلات جنسی را در بزرگسالی ایجاد کند.
- مشکلات شغلی و تحصیلی: ترومای کودکی می‌تواند بر عملکرد تحصیلی و شغلی تاثیر گذاشته و مانع از دستیابی به اهداف تحصیلی و شغلی شود.
- عدم امنیت و تعادل عاطفی: تروما می‌تواند باعث ایجاد یک حس عدم امنیت و ناپایداری عاطفی شود که به طور مداوم در زندگی بزرگسالی حضور دارد.
- تاثیر بر تصمیم‌گیری و فکر کردن: تروما می‌تواند بر توانمندی‌های تصمیم‌گیری و تفکر منطقی تاثیر گذاشته و باعث شود فرد در برخورد با چالش‌ها و فشارهای زندگی مشکل پیدا کند.
علائم تروما
علائم تروما می‌تواند بسیار متنوع باشد و بسته به شدت و نوع تروما، سن فرد، فاکتورهای ژنتیکی و پشتیبانی اجتماعی متفاوت باشد. این علائم می‌تواند در حوزه‌های جسمی، روانی، عاطفی و رفتاری ظاهر شود.
علائم روانی و عاطفی
- افسردگی و اضطراب: احساس ناامیدی، بی‌خوابی یا خواب زیاد، ترس و نگرانی شدید.
- واکنش‌های شدید به یادآورها: واکنش عصبی یا عاطفی شدید به چیزها یا موقعیت‌هایی که یادآور تروما هستند.
- کابوس‌ها و فلش‌بک‌ها: تجربه‌های واضح و تکراری از رویداد ترومازننده در خواب یا بیداری.
- تحریک‌پذیری و خشونت: احساس عصبانیت و واکنش‌های خشونت‌آمیز ناگهانی.
- بریدگی عاطفی: احساس بی‌تفاوتی نسبت به دیگران و دوری از ارتباطات اجتماعی.
- اختلال استرس پس از تروما (PTSD): اختلالی که می‌تواند شامل تمامی علائم فوق باشد و برای مدت زمان طولانی پس از تروما ادامه یابد.
علائم جسمی
- درد و ناراحتی: مشکلات جسمی نظیر درد سر، کمر، گلو، یا دیگر قسمت‌های بدن.
- اختلال در خواب: بی‌خوابی یا خواب زیاد و ناتوانی در حفظ الگوی خواب سالم.
- خستگی مزمن: احساس خستگی و بی‌حالی مداوم حتی پس از استراحت کافی.
- مشکلات گوارشی: ناراحتی معده، اسهال یا یبوست.
علائم رفتاری
- تغییرات در اشتها: افزایش یا کاهش ناگهانی در اشتها.
- استفاده از مواد: مصرف مواد مخدر یا الکل به عنوان یک راه برای فرار از خاطرات تروما.
- رفتارهای جنسی ناسالم: تغییرات در رفتار جنسی یا علاقه به رفتارهای جنسی ناسالم.
- جلوگیری از یادآورها: جلوگیری از مکان‌ها، اشخاص یا شرایطی که ممکن است یادآور تروما باشند.
5 توصیه برای درمان تروما
درمان تروما یک فرآیند پیچیده و شخصی است که معمولاً به مداخله متخصصان در زمینه‌ی بهداشت روان نیاز دارد. با این حال، در زیر پنج توصیه کلی برای کسانی که با تروما مواجه هستند، آورده شده است:
- جستجوی کمک تخصصی: رفتن به یک روان‌درمانگر یا مشاور تخصصی که تجربه در درمان تروما دارد، می‌تواند ابزاری قوی برای شروع فرآیند بهبود باشد. روش‌هایی مانند درمان مبتنی بر تراژدی، درمان شناختی-رفتاری و EMDR ممکن است مفید باشند.
- ساختن شبکه پشتیبانی: داشتن دوستان، خانواده، گروه‌های پشتیبانی، یا جوامعی که می‌توانید به آن‌ها اعتماد کنید و از آن‌ها حمایت بگیرید، می‌تواند در فرآیند بهبود بسیار مفید باشد.
- تقویت مهارت‌های مدیریت استرس: یادگیری و اجرای تکنیک‌های مثل تن‌آرامی، یوگا، مدیتیشن یا تمرینات تنفس عمیق می‌تواند به شما کمک کند تا با استرس و واکنش‌های بدنی مرتبط با تروما مواجه شوید.
- جلوگیری از مواد مخدر و الکل: استفاده از مواد مخدر یا الکل به عنوان یک راه برای مقابله با خاطرات تروما ممکن است موقتاً کمک کند، اما در بلند مدت می‌تواند مشکلات بیشتری ایجاد کند. جستجوی کمک برای مدیریت این مسائل می‌تواند بسیار مفید باشد.
- ساخت یک برنامه روزانه سالم: برنامه‌ریزی یک الگوی روزانه قابل پیش‌بینی و سالم، از جمله خواب کافی، تغذیه متعادل، ورزش منظم و زمان برای تفریح و استراحت، می‌تواند به استقرار احساس امنیت و تعادل کمک کند.
توجه داشته باشید که هر فرد با تروما به طرز متفاوتی واکنش نشان می‌دهد و نیاز به راه حل‌های منحصر به فرد دارد. برای بسیاری، مشاوره با یک متخصص بهداشت روان اغلب گام اساسی در درمان است. این متخصص می‌تواند برنامه‌ی درمانی مناسب و شخصی‌سازی شده برای نیازهای خاص هر فرد طراحی کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجه کرد؟
مراجعه به یک پزشک یا متخصص بهداشت روان در صورت داشتن علائم زیر بسیار ضروری است:
- اگر علائم تروما مداوم یا بسیار شدید هستند و بر روزمره‌ی زندگی‌تان تأثیر می‌گذارد.
- اگر احساس می‌کنید که به خود یا دیگران آسیب می‌زنید یا افکار خودکشی دارید.
- اگر تروما باعث می‌شود که نتوانید در محل کار، مدرسه یا خانه‌تان کارکرد عادی داشته باشید.
- اگر به مواد مخدر یا الکل برای مقابله با خاطرات تروما روی می‌آورید.
- اگر علائم جسمی نظیر دردهای شدید، مشکلات گوارشی یا اختلالات خواب به وجود آمده است.
- اگر از روش‌های خانگی برای مدیریت تروما استفاده کرده‌اید و نتوانسته‌اید پیشرفت کنید یا علائم بدتر شده است.
- اگر تروما مرتبط با یک کودک است، فوراً به متخصص کودک و نوجوان مراجعه کنید. ترومای کودکی ممکن است تأثیرات جدی و طولانی مدت بر روی رشد و توسعه کودک داشته باشد.
چطور به فرد مبتلا به تروما کمک کنیم؟
کمک به فردی که دچار تروما شده است نیاز به هوشیاری، دقت و همدردی دارد. در اینجا چند راهنمایی است که می‌تواند به شما کمک کند تا به شکل مثبت و موثری به فرد مبتلا به تروما پاسخ دهید:
- بدون قضاوت یا ارزیابی، گوش دهید و همدردی نشان دهید. اجازه دهید فرد احساسات و تجربیات خود را بیان کند.
- به فرد اطمینان دهید که در مکان امنی است و شما برای او حمایت قائل هستید.
- فرد ممکن است نخواهد یا نتواند در مورد تجربه تروما صحبت کند. از او فشار نیاورید تا در مورد آن صحبت کند.
- اگر لازم است، به آرامی و با دقت پیشنهاد دهید که فرد به یک متخصص بهداشت روان مراجعه کند. این ممکن است به او کمک کند تا با تجربیات ترومایی خود مواجه شود.
- اگرچه حمایت شما می‌تواند بسیار مفید باشد، اما شما جایگزین یک متخصص نیستید. اگر فرد نیاز به کمک تخصصی دارد، او را به مراجعه به یک متخصص تشویق کنید.
- حفظ یک روابط پایدار و قابل اعتماد می‌تواند به فرد کمک کند تا احساس امنیت کند. این می‌تواند شامل تماس‌های منظم یا برنامه‌ریزی برای برخوردهای اجتماعی باشد.
- کمک به فردی که با تروما مواجه شده است می‌تواند فیزیکی و عاطفی سنگین باشد. مراقبت از خود و درخواست کمک از دیگران در صورت نیاز می‌تواند شما را قادر سازد تا بهتر به دیگران کمک کنید.
- اگر می‌خواهید به طور جدی به فرد کمک کنید، ممکن است بخواهید در مورد نوع خاص ترومایی که او تجربه کرده است بیشتر بدانید. این می‌تواند شما را قادر سازد تا به طور موثرتر به او پاسخ دهید.
