توسط : تروما (یا اختلال استرس پس از ضربه) یک واکنش ناشی از تجربه‌ای ترسناک، تکان‌دهنده یا تهدیدکننده است که ممکن است در زندگی شخص رخ داده باشد. علائم تروما ممکن است در هر فردی متفاوت باشند، اما در کل می‌توان به برخی از علائم معمول اشاره کرد. این علائم ممکن است در مدت زمان کوتاه پس از وقوع تجربه ترسناک ظاهر شوند یا ممکن است مدت زمان طولانی‌تری طول بکشند. در مجله سلامت سهدا، روش‌های درمانی تروما، انواع تروما و … اشاره شده است. برخی از علائم رایج تروما عبارتند از:
بازگشت به تجربه
بازگشت به تجربه به معنای تجربه‌ی مکرر و ناگهانی از اتفاق ترسناک یا تهدیدکننده‌ای است که شخص قبلاً تجربه کرده است. این بازگشت‌ها ممکن است در شکل خواب‌ها، خواهرانه‌ها، فلاش‌بک‌ها یا حتی به صورت فکری ظاهر شوند.
بازگشت به تجربه می‌تواند در زمانهای مختلف و در موقعیت‌های مختلف اتفاق بیفتد و شخص را به یادآوری و فعال‌سازی احساسات مرتبط با آن تجربه ببرد. به عبارت دیگر، فرد ممکن است در مواقع غیرمنتظره و به طور ناگهانی با احساسات ترس، اضطراب و استرس مواجه شود که ناشی از تجربه‌ی ترسناک گذشته است. این بازگشت‌ها می‌توانند تاثیرات منفی بر روی کیفیت زندگی شخص داشته باشند، زیرا ممکن است به او یادآوری کنند که درگیری با تجربه‌ای ناخوشایند بوده است. در واقع، این بازگشت‌ها ممکن است به شخص تجربه دوباره‌ی ترسناک را در ذهن و احساساتش احساس کنان وجود داشته باشد.
احساس ناراحتی مداوم
احساس ناراحتی مداوم یکی از علائم اصلی تروما یا اختلال استرس پس از ضربه است. که به معنای تجربه مداوم و پایدار از احساسات منفی مانند ترس، اضطراب، افسردگی و یا خشم است که به صورت پیوسته در زندگی روزمره شخص حاضر می‌شود. این احساسات ناراحتی می‌توانند در زمانی که شخص با موقعیت‌های یا محرک‌هایی مرتبط با تجربه ترسناک مواجه می‌شود، بیشتر افزایش یابند. این احساسات ممکن است به شدت مختلفی از ملایم تا شدید دیده شوند و ممکن است تا حدی بالا رفته که کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهند. افراد ممکن است به دلیل احساس ناراحتی مداوم، دچار مشکلات در انجام وظایف روزمره، انجام کارها، حفظ روابط اجتماعی و حتی در مواجهه با موقعیت‌هایی که با تجربه‌های ترسناک گذشته مرتبط هستند، مشکلاتی داشته باشند. به عنوان مثال، اگر کسی تجربه‌ای مرتبط با تصادف خودرویی ترسناک داشته باشد، احساس ناراحتی مداوم می‌تواند باعث شود که وقتی رانندگی می‌کند یا حتی فکری به موضوع تصادف می‌کند، ترس و اضطراب شدیدی تجربه کند. اهمیت تشخیص و مداخله درمانی در مواجهه با احساسات ناراحتی مداوم نیازمند است.
انطباق‌ناپذیری
انطباق‌ناپذیری یکی از علائم اصلی تروما یا اختلال استرس پس از ضربه است که به معنای دشواری‌ها و مشکلات شدید در انطباق با زندگی روزمره و محیط اطراف است. این مشکلات ممکن است به صورت عمومی یا در بخش‌های خاصی از زندگی شخص ظاهر شوند. افراد دچار انطباق‌ناپذیری می‌توانند مشکلات در ارتباط با دیگران، کار، تحصیلات و فعالیت‌های روزمره داشته باشند.
نمونه‌های انطباق‌ناپذیری
- مشکلات اجتماعی: افراد ممکن است مشکلات در ایجاد و حفظ روابط اجتماعی داشته باشند. این مشکلات می‌توانند شامل دشواری در برقراری ارتباط، احساس انزوا و اجتناب از مواجهه با دیگران باشند.
- مشکلات شغلی: افراد ممکن است به دلیل انطباق‌ناپذیری با محیط کار یا بخاطر تاثیرات تروماتیک گذشته، مشکلات در کارآمدی، تمرکز و همکاری با دیگران داشته باشند.
- مشکلات تحصیلی: افراد جوان ممکن است به علت تروما مشکلات در تمرکز و یادگیری داشته باشند که منجر به عملکرد ضعیف در تحصیلات می‌شود.
- مشکلات انطباق با موقعیت‌های جدید: افراد ممکن است با مشکلات بیشتری در انطباق با موقعیت‌های جدید یا تغییرات در زندگی مواجه شوند. این شامل تغییر محل زندگی، محیط کاری یا موقعیت‌های خانوادگی می‌شود.
افزایش واکنش به محرک‌ها
افزایش واکنش به محرک‌ها یکی از علائم تروما یا اختلال استرس پس از ضربه است. این به معنای داشتن واکنش‌های ناگهانی، شدید و گاهاً نامتناسب نسبت به محرک‌های خارجی یا درونی است که با تجربه‌های ترسناک یا تروماتیک گذشته مرتبط هستند. این واکنش‌ها ممکن است به شکل فیزیکی، رفتاری یا احساسی ظاهر شوند.
نمونه‌های واکنش‌های افزایشی
- ترس و اضطراب ناگهانی: افراد ممکن است بدون هیچ انگیزه ظاهری ترس یا اضطراب شدیدی تجربه کنند. این واکنش‌ها ممکن است به دلیل تمامیت تجربه‌های ترسناک گذشته رخ دهد.
- فشار خون بالا یا تپش قلب شدید: در مواقعی که افراد با محرک‌هایی مانند صداها یا تصاویر مرتبط با تجربه‌های ترسناک مواجه می‌شوند، ممکن است واکنش‌های فیزیولوژیک شدیدی مانند افزایش فشار خون یا تپش قلب شدید تجربه کنند.
- فرار یا اجتناب: افراد ممکن است در مواجهه با محرک‌هایی که مرتبط با تجربه ترسناک هستند، به شدت خواستار فرار یا اجتناب شوند.
اختلالات خواب
تجربه ترسناک یا تروماتیک ممکن است باعث تغییرات در الگوهای خواب فرد شود و منجر به مشکلات خوابی متنوعی شود. برخی از این اختلالات خواب شامل موارد زیر می‌شوند:
- بیدار شدن مکرر در شب: افراد ممکن است بیشتر از حد معمول در طول شب بیدار شوند و دچار مشکلات در بازگشت به خواب شوند. این می‌تواند به دلیل وجود فکرها یا خاطرات مزاحم مرتبط با تجربه‌های ترسناک گذشته باشد.
- کابوس‌ها: افراد ممکن است با کابوس‌ها یا خواب‌های پریشان کننده مواجه شوند که مرتبط با تجربه‌های ترسناک یا تروماتیک گذشته باشند.
- خواب آسوده نشدن: افراد ممکن است مشکل در فراگیری خواب داشته باشند و به سختی بتوانند به خواب بروند. این ممکن است ناشی از اضطراب و ترس از تکرار تجربه‌های ترسناک باشد.
- خواب بی‌آرام: افراد ممکن است خوابی داشته باشند که ناپایدار و بی‌آرام باشد و به راحتی به خواب عمیق نرود.
افکار و خاطرات مزاحم
افکار و خاطرات مزاحم یکی از علائم اصلی تروما یا اختلال استرس پس از ضربه هستند. این علائم به معنای ظاهر شدن تکراری و ناخواسته‌ی افکار، تصاویر و خاطرات مرتبط با تجربه‌های ترسناک یا تروماتیک گذشته هستند. این افکار و خاطرات ممکن است به طور ناگهانی و بدون انتظار در ذهن فرد ظاهر شوند و معمولاً با همراهی احساسات شدیدی مانند ترس، اضطراب، ناراحتی یا حتی خشم همراه باشند.
نمونه‌هایی از افکار و خاطرات مزاحم
- فلاش‌بک‌ها: تجربه ناگهانی از تصاویر، صداها یا حتی حس‌هایی که با تجربه‌های ترسناک گذشته مرتبط هستند. این فلاش‌بک‌ها ممکن است به طور واضح و غیرمنتظره رخ دهند و فرد را به گذشته برگردانده و احساس تجربه مجدد ترسناک کنان کنند.
- خیال‌پردازی‌ها: افکار مداوم و مزاحم که فرد را به تجربه‌های ترسناک گذشته ببرده و او را درگیر خیال‌پردازی‌های منفی مانند احتمال تکرار تجربه مشابه می‌کند.
- تکرار خواب‌ها: خواب‌های تکراری و مزاحم که ممکن است مرتبط با تجربه‌های ترسناک باشند.
- افکار اجتنابی: تلاش برای اجتناب از موقعیت‌ها، اشیاء یا محرک‌هایی که به تجربه‌های ترسناک گذشته مرتبط هستند.
- تفکرات منفی درباره خود و دیگران: افکار منفی درباره خود، دیگران و دنیای اطراف که ناشی از تجربه‌های ترسناک گذشته باشند.
کندی در پردازش اطلاعات
کندی در پردازش اطلاعات یکی از علائم اصلی تروما یا اختلال استرس پس از ضربه است. این به معنای دشواری‌ها و مشکلات در پردازش، مرتبط‌سازی و فهم اطلاعات جدید است که فرد به طور مستقیم یا غیرمستقیم با تجربه‌های ترسناک گذشته مرتبط هستند. این مشکلات می‌توانند به شکل‌های مختلف در میان کارکردهای شناختی شخص ظاهر شوند.
نمونه‌هایی از کندی در پردازش اطلاعات
- کم‌توجهی و عدم تمرکز: فرد ممکن است دشواری در تمرکز داشته باشد و به طور مداوم از اطلاعات عبور کند یا به سرعت پرتاب شود. این می‌تواند در کارها، مطالعه و فعالیت‌های روزمره مشهود باشد.
- دشواری در حافظه: فرد ممکن است مشکلات در به یادآوری و نگهداری اطلاعات داشته باشد. این می‌تواند باعث فراموشی‌های متعددی درباره جزئیات تجربه‌های ترسناک گذشته شود.
- تشویش در فهم اطلاعات: فرد ممکن است در فهم مطالب سخت‌تر دچار مشکل شود و به سختی بتواند اطلاعات را تجزیه و تحلیل کند.
- کندی در پردازش محرک‌ها: ممکن است فرد به موقعیت‌ها و محرک‌های محیطی به طور کندتر و با توجه کمتری واکنش نشان دهد.
احساس انزوا
این به معنای تجربه یا تقاطع با احساس تنهایی، جدایی و انزوا در فرد است. افراد دچار این علائم ممکن است به دلیل تجربه‌های ترسناک یا تروماتیک گذشته، احساس بی‌ارتباطی با دیگران و محیط اطراف خود داشته باشند.
نمونه‌هایی از علائم احساس انزوا در تروما
- جلوگیری از ارتباط با دیگران: فرد ممکن است به دلیل تجربه‌های ترسناک گذشته، به ترس از ریختن در معرض موقعیت‌ها یا افرادی که به یادآوری تراژدی‌ها یا ترسناک‌های گذشته‌اش می‌آورند، اجتناب کند.
- ترجیح سپری کردن وقت تنها: افراد ممکن است ترجیح دهند وقت خود را به تنهایی گذرانده و از رفتارهای اجتنابی استفاده کنند تا با دیگران در ارتباط باشند.
- احساس کم‌ارزشی: تجربه‌های ترسناک گذشته ممکن است باعث ایجاد احساسات ناامیدی، ناراحتی و افت اعتماد به نفس در فرد شود.
- عدم اعتماد به دیگران: افراد ممکن است به دلیل تجربه‌های ترسناک گذشته به دیگران اعتماد نکنند و به ترس از دیگران وارد شوند.
عوارض جسمی
علائم تروما ممکن است به صورت عوارض جسمی نیز ظاهر شوند. این علائم جسمی ممکن است در پی تجربه‌های ترسناک یا تروماتیک گذشته و احساس استرس شدید مرتبط با آن‌ها ظاهر شوند. این عوارض می‌توانند به صورت فیزیولوژیک و رفتاری باشند. نمونه‌هایی از عوارض جسمی تروما عبارتند از:
- افزایش فشار خون: تجربه ترسناک ممکن است منجر به افزایش فشار خون در افراد شود که می‌تواند به مشکلات قلبی و عروقی منجر شود.
- تپش قلب سریع: در مواقعی که فرد با محرک‌های مرتبط با تجربه ترسناک مواجه می‌شود، تپش قلب شدید و نامنظم ممکن است رخ دهد.
- احساس درد و تنگی در سینه: تجربه‌های ترسناک ممکن است باعث احساس درد یا تنگی در ناحیه سینه شود.
- مشکلات گوارشی: تجربه‌های ترسناک می‌توانند باعث مشکلات گوارشی مانند سوء هاضمه، تغییرات در رفتار غذاخوری و ترشح بیش از حد اسید معده شوند.
- اختلالات خواب: ترسناک‌ها و تجربه‌های تروماتیک می‌توانند به اختلالات خواب مانند بیداری شبانه و کابوس‌ها منجر شوند.
- افزایش تعرق: افراد ممکن است به شدت تعرق کرده و تعریق‌های بیش از حدی داشته باشند.
- سردرد: تجربه‌های ترسناک می‌توانند باعث سردرد شدید و مزمن در افراد شوند.
- اختلالات تنفسی: تنگی نفس، سرفه، تنفس سریع و نامتمرکز ممکن است در افراد دچار تروما رخ دهد.
- اختلالات جلوگیری از غذاخوری یا چاقی: برخی افراد ممکن است به دلیل ترسناکی‌ها از مصرف غذا اجتناب کنند و به اختلالات تغذیه‌ای مانند انگیزه‌های چاقی و لاغری مبتلا شوند.
درمان علائم تروما
درمان علائم تروما ممکن است به شکل‌های مختلفی انجام شود و وابسته به شدت علائم، نوع تروما، و ترجیحات فرد متغیر است. در ادامه، روش‌هایی که برای درمان علائم تروما مورد استفاده قرار می‌گیرند، آمده است:
- مشاوره روانشناختی: مشاوره روانشناختی به عنوان یکی از اصلی‌ترین روش‌های درمان تروما مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این فرآیند، افراد با یک متخصص روان‌شناسی به صحبت می‌پردازند تا درک بهتری از عوامل تروماتیک گذشته خود پیدا کنند و به یادگیری راه‌های مواجهه با ترس، تنظیم احساسات، و تغییر افکار منفی بپردازند.
- درمان مشاهده‌ی چشمی (EMDR): EMDR یک روش درمانی خاص برای تشخیص و درمان اختلال استرس پس از ضربه است. در این روش، افراد تحت نظارت یک متخصص EMDR با استفاده از حرکات چشم، صداها یا لمس‌های مشخص، تلاش می‌کنند تا اطلاعات تراژی‌های گذشته‌شان را بازپردازی و بازسازی کنند.
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): CBT به عنوان یک روش درمانی کلی نیز برای درمان تروما مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش متمرکز بر تغییر الگوهای تفکری منفی، افکار نادرست و رفتارهای اجتنابی است.
- داروها: در برخی موارد، پزشکان ممکن است داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی را به عنوان بخشی از درمان تروما تجویز کنند. این داروها می‌توانند به کنترل علائم اضطراب و افسردگی کمک کنند.
- تکنیک‌های مهارت‌آموزی: تکنیک‌های مهارت‌آموزی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، و آرام‌سازی می‌توانند به کنترل استرس و اضطراب کمک کنند.
