توسط : آنافیلاکسی (Anaphylaxis) یک واکنش حاد و شدید در سیستم ایمنی بدن به مواد خارجی، معمولاً به عنوان یک واکنش آلرژیک، معرفی می‌شود. این واکنش به صورت سریع ایجاد می‌شود و می‌تواند تهدید کنندهٔ جان باشد. عامل اصلی آنافیلاکسی عموماً آنتی‌ژن‌ها یا آلرژن‌ها هستند که سیستم ایمنی بدن به آنها واکنش نامطلوبی نشان می‌دهد. در ادامه سهدا به علائم و عوارض این بیماری اشاره می‌کند بنابراین در صورت بروز آنافیلاکسی، به شدت توصیه می‌شود تا فوراً اقدامات اورژانسی انجام شود و تا مرکز درمانی یا بیمارستان نزدیکی مراجعه شود.
علائم و عوارض آنافیلاکسی یا شوک آلرژی
علائم آنافیلاکسی یا شوک آلرژی ممکن است به طور سریع و ناگهانی پدید آید و نیاز به ترتیبات اورژانسی دارد. این علائم ممکن است در کمتر از چند دقیقه پس از تماس با عامل آلرژنیک (ماده‌ای که واکنش آلرژیک را ایجاد می‌کند) ظاهر شوند. علائم و نشانه‌های آنافیلاکسی عبارتند از:
- تنگی نفس و سختی در تنفس: این ممکن است به شدت تشدید شود و باعث زمین‌گیری شود. در موارد شدیدتر، ممکن است تنگی نفس تا حدی باشد که تنفس اصلاً ممکن نباشد.
- تورم صورت و لبها: لبها، زبان و صورت ممکن است بزرگ شوند و تورم کنند. این موضوع می‌تواند به مشکلات در بلع و تنفس منجر شود.
- ضربان قلب تند و نامنظم: ضربان قلب افزایش می‌یابد و ممکن است نامنظم شود.
- کاهش فشارخون: فشارخون ممکن است ناگهان کاهش یابد که منجر به احساس ضعف و سرگیجه می‌شود.
- احساس تهوع یا استفراغ: افراد ممکن است حالت تهوع یا استفراغ را تجربه کنند.
- کهیری آبکی (آبکشی از پوست) یا راش پوستی: پوست ممکن است قرمز و خارش دار شود و در برخی موارد آبکشی از پوست (کهیری آبکی) رخ می‌دهد.
- احساس آشفتگی یا ناتوانی: افراد ممکن است احساس آشفتگی، ناتوانی و یا احساس غم و اضطراب کنند.
- تعریق بیش از حد: تعریق شدید ممکن است ایجاد شود.
در صورت بروز هر یک یا ترکیبی از این علائم، باید فوراً به مرکز درمانی یا بیمارستان نزدیکی مراجعه کنید. در حالت‌های شدید، تا فرصت پیدا کردن مرکز درمانی، تزریق اپینفرین (آدرنالین) از طریق چربی تحت جلد (تزریق تخم مرغی) می‌تواند به کنترل واکنش کمک کند. همچنین، اگر داروی ضدآلرژیکی از پزشک خود در دسترس دارید، می‌توانید طبق دستورات استفاده کنید. اما تا حد امکان، تاخیر در خواستن کمک پزشکی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
عوامل محرک احتمالی آنافیلاکسی
آنافیلاکسی ممکن است ناشی از تماس با موادی باشد که سیستم ایمنی بدن به عنوان آلرژن تشخیص می‌دهد. این آلرژن‌ها می‌توانند در افراد حساسیت زیادی ایجاد کنند و به آنافیلاکسی منجر شوند. برخی از عوامل محرک احتمالی آنافیلاکسی عبارتند از:
- برخی از مواد غذایی مانند آجیل، ماهی، میگو، تخم‌مرغ، گلوتن و… می‌توانند منجر به واکنش‌های آلرژیک و آنافیلاکسی شوند.
- گرده گل‌ها و لدرهای هوا می‌توانند واکنش‌های آلرژیک و آنافیلاکسی در افراد حساس به خود ایجاد کنند.
- نیش حشرات مانند زنبور، پشه، مورچه و… می‌تواند منجر به واکنش‌های آلرژیک و آنافیلاکسی در برخی افراد شود.
- برخی داروها، به ویژه آنتی‌بیوتیک‌ها، ضد التهاب‌ها، داروهای ضدآلرژی و… می‌توانند عامل ایجاد آنافیلاکسی باشند.
- قطعات لاتکسی مانند دستکش‌ها، بالون‌ها و… می‌توانند در برخی افراد حساس به لاتکس، آنافیلاکسی ایجاد کنند.
- برخی افراد حساس به فیزیکال یا تماس مکانیکی می‌توانند در معرض خطر آنافیلاکسی قرار گیرند، به عنوان مثال پس از تحریک شدید پوست.
- ذرات هوا مانند گرد و غبار، مواد تحریک‌کننده هوا و… می‌توانند واکنش‌های آلرژیک و آنافیلاکسی را در برخی افراد تحریک کنند.
- تماس با مواد شیمیایی مانند آمونیاک، کلر، مواد ضدعفونی کننده و… ممکن است در برخی افراد باعث واکنش‌های آلرژیک و آنافیلاکسی شوند.
- مصرف مواد مختلف مانند آهن، آسپارتام و… می‌تواند در برخی افراد واکنش‌های آلرژیک و آنافیلاکسی ایجاد کند.
در بسیاری از موارد، افرادی که قبلاً به آلرژن‌ها حساسیت نشان داده‌اند و تاریخچهٔ آلرژیک دارند، به خطر آنافیلاکسی بیشتری از دیگران در معرض قرار دارند.
چه افرادی در خطر آنافیلاکسی یا شوک آلرژی هستند
افرادی که در خطر آنافیلاکسی یا شوک آلرژی هستند، معمولاً افرادی هستند که دارای حساسیت زیاد به آلرژن‌ها هستند. افرادی با تاریخچهٔ آلرژی یا آنافیلاکسی قبلی، بیشتر در خطر ابتلا به آنافیلاکسی قرار دارند. در زیر چندین عامل و وضعیتی آورده شده است که افراد را در خطر آنافیلاکسی قرار می‌دهند:
- افرادی که قبلاً واکنش آلرژیک یا آنافیلاکسی نشان داده‌اند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. این نشانه می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به عامل آلرژنی واکنش نامطلوبی دارد.
- افرادی که به چندین نوع آلرژن حساسیت دارند، احتمال بیشتری برای تجربه آنافیلاکسی دارند.
- داشتن تاریخچهٔ آلرژی در خانواده (والدین یا خواهران و برادران) می‌تواند ریسک ابتلا به آنافیلاکسی را افزایش دهد.
- افراد حساس به لاتکس (مثلاً افرادی که برای مراقبت پزشکی از دستک‌های لاتکسی استفاده می‌شوند) ممکن است در خطر آنافیلاکسی قرار داشته باشند.
- در برخی موارد، تجربهٔ واکسین‌های آلرژیک نیز می‌تواند عواملی باشد که ریسک آنافیلاکسی را افزایش می‌دهد.
- افرادی که در دوران کودکی آلرژی‌های مختلفی داشته‌اند، به خصوص آنهایی که مشکلات آلرژیک خود را به دوران بزرگتری با خود آورده‌اند، در خطر بیشتری از آنافیلاکسی هستند.
- وجود تاریخچهٔ آلرژی در افراد نزدیک خانواده می‌تواند ریسک بیشتری برای آنافیلاکسی در فرد موردنظر ایجاد کند.
- اگرچه هر فرد می‌تواند به آنافیلاکسی دچار شود، اما برخی گروه‌های سنی یا جنسیتی ممکن است در خطر بیشتری باشند، مثلاً کودکان و زنان باردار.
- افراد با سابقهٔ ایمنی ضعیف یا بیماری‌های ایمنی‌کاهنده مانند HIV نیز در خطر بیشتری قرار دارند.
درمان آنافیلاکسی به چه صورت است؟
درمان آنافیلاکسی یا شوک آلرژی به منظور کنترل علائم و واکنش‌های واکنش آلرژیک و پیشگیری از تداوم آن با استفاده از داروها و تجهیزات اورژانسی انجام می‌شود. در زیر اقدامات درمانی آنافیلاکسی آورده شده است:
- اپینفرین (آدرنالین): اپینفرین یک داروی اورژانسی است که به عنوان اولین ترجیح برای درمان آنافیلاکسی استفاده می‌شود. این دارو باعث تنگ شدن عروق خونی می‌شود و تورم را کاهش داده و علائم واکنش آلرژیک را بهبود می‌بخشد. اپینفرین معمولاً از طریق تزریق تخم مرغی (تزریق تحت جلد) به بدن تزریق می‌شود.
- آنتی‌هیستامین‌ها: داروهای آنتی‌هیستامین مانند دی‌فن‌هیدرامین (بنادریل) و ستیریزین (زیرتک) می‌توانند در کنترل علائم آلرژیک کمک کنند و به کاهش خارش، تورم و تنگی نفس کمک می‌کنند.
- کورتیکواستروئیدها: در موارد شدیدتر، ممکن است پزشک کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزول را تجویز کند. این داروها به کنترل واکنش التهابی و آلرژیک در بدن کمک می‌کنند.
- اکسیژن: در مواردی که تنگی نفس شدید است، تجویز اکسیژن به تامین اکسیژن کافی به بدن کمک می‌کند و مشکلات تنفسی را کاهش می‌دهد.
- تجهیزات اورژانسی: در موارد شدید، تجهیزاتی مانند دستک ضدآلرژیک مانند EpiPen و داروهای ضدآلرژیک با شما باید باشد تا در صورت لزوم بتوانید اقدامات اولیه اورژانسی را انجام دهید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
به عنوان اصلی‌ترین راهنمایی، در صورت بروز علائم یا نشانه‌های آنافیلاکسی یا شوک آلرژی، باید فوراً به پزشک یا به مرکز درمانی نزدیک مراجعه کنید. این وضعیت یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به اقدامات سریع و مناسب دارد.
- تغییرات در تنفس
- تورم و تغییرات در صورت و دهان
- ضربان قلب نامنظم و کاهش فشارخون
- علائم عصبی یا تغییر در وضعیت آگاهی
- تشدید علائم
در مواقع اورژانسی چه باید کرد؟
به این هنگام آنافیلاکسی یا شوک آلرژی، عملکردهای سریع و متناسب می‌تواند تفاوتی زنده‌نگه‌داشته و حتی جان را نجات دهد. در زیر ترتیبات و اقداماتی که در این رابطه باید انجام داده شوند، آورده شده‌اند:
- تماس با اورژانسی
- اعمال اپینفرین
- تزریق داروهای ضدآلرژیک
- جلوگیری از تماس با آلرژن
- استفاده از تجهیزات اورژانسی
- اطلاع رسانی به اطرافیان
- به مرکز درمانی مراجعه کنید
تا زمانی که به کمک پزشکی دسترسی نیافته‌اید، ترتیبات و دستورات پزشکی را به دقت دنبال کنید و تلاش کنید آرامش خود را حفظ کنید. اگر علائم بهبود نمی‌یابند و یا بدتر می‌شوند، هر چه سریع‌تر به مرکز درمانی مراجعه کنید.
