توسط : حساسیت غذایی به واکنش‌های نامطلوبی اطلاق می‌شود که بدن به مواد موجود در مواد غذایی نشان می‌دهد. این واکنش‌ها معمولاً زمانی که مواد غذایی مخرب یا ناخواسته به بدن وارد می‌شوند، رخ می‌دهند. حساسیت‌های غذایی ممکن است در افراد مختلف با میزان و نوعی متغیر باشند. در مجله سلامت سهدا با سهدا همراه باشید تا از علائم انواع بیماری‌ها و پیشگیری از آن‌ها مطلع شوید.
حساسیت‌های غذایی می‌توانند به دو دسته اصلی تقسیم شوند:
- حساسیت‌های آلرژیک: این نوع حساسیت‌ها معمولاً به مقدار بسیار کمی از مواد غذایی حساسیت نشان می‌دهند. واکنش‌های آلرژیک ممکن است شدید باشند و شامل علائمی مانند تورم صورت، سرفه، خارش، تنگی نفس و حتی شوک آنافیلاکتیک (آنافیلاکسی) باشد. این نوع حساسیت غذایی معمولاً به موادی مانند سویا، گلوتن، میوه‌های خشک، ماهی، مرغ و غیره مرتبط می‌شود.
- حساسیت‌های غیرآلرژیک: این نوع حساسیت‌ها ممکن است به مقادیر بیشتری از مواد غذایی واکنش نشان دهند و علائم آن‌ها معمولاً خفیف‌تر و تاخیری‌تر از حساسیت‌های آلرژیک هستند. واکنش‌های غیرآلرژیک ممکن است شامل مشکلات گوارشی مانند دل درد، اسهال، یبوست، نفخ و یا علائم دیگری مثل افت انرژی، سردرد و افزایش وزن باشد. این نوع حساسیت‌ها به موادی مانند لاکتوز (شکر موجود در شیر)، گلوتن، فرکتوز (شکر موجود در میوه و برخی سبزیجات)، سولفیت‌ها و مواد نگهدارنده‌ای که در برخی مواد غذایی استفاده می‌شوند، مرتبط می‌شوند.
برای تشخیص حساسیت‌های غذایی و مدیریت آن‌ها، مشورت با یک پزشک یا تخصصی در زمینه حساسیت‌های غذایی و یا متخصص تغذیه مفید است. از تست‌های خونی و جلدی به منظور تشخیص حساسیت‌های آلرژیک استفاده می‌شود و تغییر در رژیم غذایی به منظور مدیریت حساسیت‌های غیرآلرژیک ممکن است لازم باشد.
علائم حساسیت غذایی
علائم حساسیت غذایی می‌توانند بسیار متنوع باشند و بستگی به نوع حساسیت، شدت واکنش، مقدار مواد مصرفی، و فردی که تحت تأثیر قرار می‌گیرد، دارند. در زیر علائم شایع حساسیت غذایی را برای دو نوع اصلی حساسیت، یعنی حساسیت‌های آلرژیک و حساسیت‌های غیرآلرژیک، ذکر می‌کنم:
حساسیت‌های آلرژیک
- آلرژی موقعیتی (تورم و قرمزی): تورم و قرمزی در ناحیه‌هایی مانند چشم، لب، صورت، گلو، یا دست و پا ممکن است رخ دهد.
- خارش و ترشحات: خارش شدید، پوست قرمز و ترشحات مثل آبریزش چشم، آبریزش بینی، یا ترشح از دهان ممکن است ظاهر شود.
- تنگی نفس: این مشکل ممکن است ناگهانی شروع شده و باعث مشکل در تنفس شود.
- سرفه و عطسه: سرفه و عطسه نیز از علائم معمولی آلرژی‌های تنفسی می‌باشند.
- درد شکم و تهوع: در صورت مصرف آلرژن ممکن است دستگاه گوارش نیز تحت تأثیر قرار گیرد و علائمی مانند درد شکم و تهوع ایجاد شود.
- آنافیلاکسی: این واکنش شدید آلرژیک ممکن است منجر به تورم شدید، ناراحتی شدید، تنگی نفس، سردرد شدید، تپش قلب، افت فشار خون و از دست دادن زنجیره‌هایی از عملکردهای حیاتی شود. آنافیلاکسی یک وضعیت پایانی است و به شدت اورژانسی و درمان فوری نیاز دارد.
حساسیت‌های غیرآلرژیک
- مشکلات گوارشی: علائم مانند دل درد، یبوست، اسهال، معذب شدن معده، متورم شدن شکم و تجربه متعددی از مشکلات گوارشی ممکن است رخ دهد.
- سردرد: حساسیت به مواد غذایی ممکن است سردرد و میگرن را تحریک کند.
- تنفس سرد: برخی افراد ممکن است در پاسخ به مواد غذایی خاص تنگی نفس یا سرفه تجربه کنند.
- خستگی و افت انرژی: حساسیت به مواد غذایی ممکن است منجر به خستگی بیش از حد و افت انرژی شود.
- آلتراسونیک یا تغییر در سطح سوکروز: برخی از افراد در پاسخ به مواد شیرین کننده‌های موجود در مواد غذایی ممکن است سطح سوکروز (قند) در خون‌شان تغییر کند که می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند.
علت بروز حساسیت غذایی
حساسیت غذایی به علت واکنش نامطلوب بدن به مواد خاصی در مواد غذایی رخ می‌دهد. این واکنش‌ها ممکن است در افراد مختلف بر اساس ژنتیک، محیط و عوامل دیگر متغیر باشند. علل بروز حساسیت غذایی می‌توانند به شرح زیر باشند:
- عوامل ژنتیک: ژنتیک یکی از عوامل مهم در بروز حساسیت‌های غذایی است. اگر یکی از والدین یا فرزندان شما حساسیت غذایی داشته باشد، احتمال دارد که شما نیز برای همان مواد غذایی حساس باشید.
- محیط و تعامل با آنتی‌ژن‌ها: برخی از حساسیت‌های غذایی به علت تعامل با مواد خاص در محیط زندگی شکل می‌گیرند. به عنوان مثال، افرادی که در معرض آلرژن‌های هوازی همچون گرده گلها قرار دارند، ممکن است به مواد غذایی مشابه نیز حساسیت نشان دهند.
- اتیولوژی (منشأ) آلرژی: اصولاً حساسیت غذایی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: حساسیت‌های آلرژیک و حساسیت‌های غیرآلرژیک. حساسیت‌های آلرژیک به واکنش آنتی‌ژن-آنتی‌بادی در بدن در پاسخ به ماده‌ای خاص در مواد غذایی برمی‌گردند. عواملی مثل تاریخچه آلرژی در خانواده و تعداد و شدت اتیولوژی آلرژی می‌توانند نقش داشته باشند.
- مواد محرک کننده: برخی از مواد غذایی خاص می‌توانند حساسیت‌های غذایی را تحریک کنند. مثلاً آلرژن‌های موجود در مواد غذایی مانند سویا، گلوتن، میوه‌های خشک، ماهی، مرغ و غیره می‌توانند باعث حساسیت‌های غذایی شوند.
- تاریخچه آلرژیک: افرادی که قبلاً به مواد خاصی حساسیت نشان داده‌اند، احتمالاً در آینده نیز به همان مواد حساسیت نشان خواهند داد.
- عوامل محیطی: عواملی مانند آلودگی هوا و میکروب‌ها می‌توانند بر روی سیستم ایمنی انسان و توانایی بدن در مقابله با حساسیت‌های غذایی تأثیر بگذارند.
به طور کلی، حساسیت‌های غذایی به دلایل متعددی می‌توانند ایجاد شوند، و برای تشخیص دقیق و مدیریت بهتر این حساسیت‌ها، مشورت با پزشک یا تخصصی در زمینه حساسیت‌های غذایی مفید است.
روش‌های درمانی حساسیت غذایی
درمان حساسیت‌های غذایی ممکن است بستگی به نوع و شدت حساسیت، نوع ماده غذایی مورد حساسیت، و وضعیت فرد داشته باشد. در اینجا روش‌های درمانی حساسیت‌های غذایی را برای دو نوع اصلی حساسیت، یعنی حساسیت‌های آلرژیک و حساسیت‌های غیرآلرژیک، توضیح می‌دهم:
برای حساسیت‌های آلرژیک
- اجتناب از ماده موجود در مواد غذایی: اگر مشخص شود که شما به یک ماده غذایی خاص آلرژی دارید، باید آن ماده را از رژیم غذایی خود حذف کنید. همچنین، باید محصولات غذایی که احتمال آلودگی متقاضی ماده مورد حساسیت دارند را نیز اجتناب کنید.
- داروهای ضدآلرژیک: در صورت بروز واکنش آلرژیک شدید، ممکن است پزشک داروهای ضدآلرژیک مثل آنتی‌هیستامین‌ها یا اپی‌پنفرین تجویز کند.
- نجات‌دهنده‌های آلرژی: افرادی که به مواد غذایی خاصی حساسیت دارند و ممکن است در معرض خطر واکنش آلرژیک شدید باشند، باید همیشه داروی نجات‌دهنده‌های آلرژی نظیر اپی‌پنفرین (ایپی‌پن) در دسترس داشته باشند.
برای حساسیت‌های غیرآلرژیک
- اجتناب از ماده مورد حساسیت: اگر توسط تست‌ها یا مشاهده تأثیر مستقیم مواد غذایی خاصی بر جسمتان متوجه حساسیت شده‌اید، باید آن مواد را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
- مراقبت از تغذیه: باید به دقت برنامه غذایی‌تان را برنامه‌ریزی کنید و از مواد غذایی جایگزین استفاده کنید تا نیازهای غذایی‌تان را تأمین کنید.
- تجویز داروها: برخی از حساسیت‌های غیرآلرژیک ممکن است نیاز به مصرف داروها داشته باشند. به عنوان مثال، اگر به مواد غذایی حاوی لاکتوز حساسیت دارید، ممکن است به داروهای معرفی شده برای کمک به تجزیه و هضم لاکتوز نیاز داشته باشید.
- مشاوره تغذیه: متخصص تغذیه می‌تواند به شما در تغییر رژیم غذایی و مدیریت بهتر حساسیت‌های غیرآلرژیک کمک کند.
چه زمانی برای حساسیت غذایی به پزشک مراجعه کنیم؟
مراجعه به پزشک به علت حساسیت غذایی می‌تواند در موارد مختلف مفید و ضروری باشد. در زیر شرایطی که می‌تواند دلیل مراجعه به پزشک به علت حساسیت غذایی باشد را ذکر می‌کنم:
- واکنش‌های حساسیتی شدید: اگر شما یا کسی که از حساسیت غذایی رنج می‌برد، واکنش‌های حساسیتی شدیدی مانند تورم شدید صورت یا لب‌ها، تنگی نفس، آنافیلاکسی (شوک آنافیلاکتیک)، سرفه شدید یا زخم‌های دهانی داشته باشید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. این نوع واکنش‌ها به شدت خطرناک و اورژانسی هستند و نیاز به درمان فوری دارند.
- علائم مزمن یا مکرر: اگر علائم حساسیت غذایی به صورت مکرر یا به صورت مزمن و پی در پی ظاهر می‌شوند (به عنوان مثال، مشکلات گوارشی مداوم یا پوستی)، نیاز به مشاوره پزشکی دارید تا علت واکنش‌های مکرر را تشخیص دهد و درمان مناسبی تجویز کند.
- سابقه آلرژی در خانواده: اگر در خانواده شما سابقه حساسیت‌های غذایی یا آلرژی وجود دارد و علائم مشابهی را تجربه می‌کنید، بهتر است با پزشک مشوره کنید تا تست‌های مربوط به حساسیت‌های غذایی انجام دهید.
- اطلاعات نادرست درباره حساسیت غذایی: اگر فکر می‌کنید به یک ماده خاص حساسیت دارید، اما این بر اساس اطلاعات نادرست یا تست‌های خودساخته‌ای است، بهتر است با پزشک مشوره کنید تا تشخیص دقیق‌تری بگیرید.
- حساسیت به مواد غذایی مشخص: اگر به یک ماده خاص در مواد غذایی حساسیت دارید (مثلاً سویا، گلوتن، ماهی، مرغ و غیره) و علائم حساسیتی را تجربه می‌کنید، بهتر است با پزشک مشوره کنید تا تشخیص دقیق‌تری بگیرید و راهنمایی‌های لازم برای مدیریت حساسیت دریافت کنید.
به طور کلی، هرگز نباید از مشاوره پزشکی در مورد حساسیت‌های غذایی خود صرف نظر کنید، زیرا تشخیص صحیح و مدیریت درست این حساسیت‌ها می‌تواند از عواقب جدی جلوگیری کند.
سوالات متداول
حساسیت غذایی چیست؟
حساسیت غذایی واکنش نامطلوب بدن به مواد خاصی در مواد غذایی است. این واکنش ممکن است از نوعی سرمایه‌گذاری سلولی نباشد و به علائمی مانند خارش، تورم، سرفه، تنگی نفس، اسهال و تهوع منجر شود.
چه علائمی ممکن است به علت حساسیت غذایی ظاهر شود؟
علائم حساسیت غذایی ممکن است شامل تورم و قرمزی صورت، خارش، ترشحات بینی یا چشم، تنگی نفس، سرفه، اسهال، درد شکم، تهوع و تجزیه و تحلیل ضعیف مواد غذایی باشد.
تفاوت حساسیت غذایی و آلرژی غذایی چیست؟
حساسیت غذایی به واکنش‌های نامطلوب به مواد غذایی اشاره دارد که ممکن است از نوع آلرژیک یا غیرآلرژیک باشد. آلرژی غذایی واکنش‌های آلرژیک خاصی به مواد غذایی می‌باشد که توسط سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌شود.
چه مواردی نیاز به تست‌های حساسیت غذایی دارند؟
اگر علائم حساسیت غذایی دارید و به مواد غذایی خاص حساسیت مشکوک هستید، پزشک ممکن است تست‌های حساسیت مانند آزمایش‌های خونی یا جلدی تجویز کند تا حساسیت موردنظر را تشخیص دهد.
آیا حساسیت‌های غذایی می‌توانند در طول عمر تغییر کنند؟
بله، حساسیت‌های غذایی می‌توانند در طول عمر تغییر کنند. بعضی از افراد ممکن است به مرور زمان به حساسیت‌های غذایی عادت کنند یا حساسیت‌های جدیدی پیدا کنند.
