توسط : تروما یک واکنش عاطفی است که می‌تواند به عنوان پاسخ به یک رویداد یا تجربه شدید و ناگوار که تهدیدی جدی برای جان، عرفان، یا امنیت فیزیکی یا عاطفی فرد یا دیگران ایجاد می‌شود، رخ دهد. این واکنش می‌تواند موجب اختلالات جسمی و روانی شود و بر رفتارها، افکار، و احساسات فرد تأثیر بگذارد. تروما می‌تواند به صورت ترومای حاد یا ترومای پس-وقوعی (PTSD) ادامه یابد و نیاز به مداخله و درمان تخصصی داشته باشد. در ادامه به انواع تروما به صورت کامل اشاره می‌کنیم با سهدا همراه باشید.
انواع تروما
تروما به چندین نوع تقسیم می‌شود که به شرایط و طبیعت رویدادها و واکنش‌های نسبت به آن‌ها مرتبط است. انواع اصلی تروما عبارت‌اند از:
ترومای حاد
ترومای حاد یک واکنش عاطفی شدید به یک رویداد خاص و وحشتناک است که معمولاً بلافاصله پس از آن رویداد رخ می‌دهد. این نوع تروما می‌تواند نتیجه‌ی یک تجربه ناگهانی و تکرار نشدنی مانند یک تصادف، حمله فیزیکی یا سایر رویدادهای تهدیدآمیز و شوک‌آور باشد.
ویژگی‌های ترومای حاد
- واکنش‌های جسمی: تعرق، لرز، تاکیکاردی و دیگر علائم فیزیولوژیک.
- واکنش‌های روانی: احساس وحشت، بیماری، یا بی‌کفایتی.
- تغییرات در رفتار: پریشانی، اختلال در خواب، کابوس‌ها، و اجتناب از یادآوری‌های تروما.
- تغییرات در افکار و احساسات: تفکرات منفی در مورد خود، دیگران، یا جهان.
ترومای حاد می‌تواند موقتی باشد و با زمان و پشتیبانی بهبود یابد، اما اگر نادرست مدیریت شود، ممکن است به ترومای پس‌وقوعی (PTSD) تبدیل شود که یک اختلال روان‌پزشکی جدی و پایدار است.
درمان ترومای حاد ممکن است شامل مشاوره، درمان تراژدی‌محور، داروهای ضداضطراب یا آرام‌بخش، و پشتیبانی از خانواده و دوستان باشد. همچنین، روش‌های خودمراقبتی مانند تمرینات تنفسی، یوگا، و مدیتیشن نیز می‌توانند مفید باشند. مراجعه به یک متخصص بهداشت روان به زودی پس از رویداد تروما‌زا می‌تواند به فرد کمک کند تا با تجربه خود مواجه شود و از تبدیل شدن به مشکلات بلند مدت جلوگیری کند.
ترومای مزمن
ترومای مزمن به واکنش‌های ناشی از تجربیات ترومایی مکرر یا مداوم اشاره دارد. این نوع تروما می‌تواند از رویدادهایی ناشی شود که بر مدت طولانی ادامه یابند یا بارها و بارها تکرار شوند. برخی از مثال‌های این نوع تروما شامل سوءرفتار جسمی یا جنسی مداوم، آزار و اذیت عاطفی، جنگ، زندگی در شرایط فقر مداوم، یا هر گونه خشونت یا تهدید مداوم می‌شود.
ویژگی‌های ترومای مزمن
- اختلالات جسمی: مشکلات خواب، کاهش اشتها، درد مزمن و دیگر مشکلات جسمی ممکن است ایجاد شود.
- اختلالات روانی: افسردگی، اضطراب، PTSD و دیگر اختلالات روانی ممکن است توسعه یابند.
- تغییرات در رفتار: افراد ممکن است نسبت به دیگران یا محیط اطراف خود حساس شوند، از اجتماعی شدن اجتناب کنند یا رفتارهای خودآسیبی داشته باشند.
- تغییرات در ارتباطات انسانی: ترومای مزمن می‌تواند اثر منفی بر روابط فردی و اجتماعی فرد بگذارد، از جمله ایجاد مشکلات در ارتباط با دیگران و احساس اعتماد.
درمان ترومای مزمن معمولاً نیاز به رویکرد متخصصانه و جامع دارد و می‌تواند شامل مشاوره‌ی فردی، درمان گروهی، فعالیت‌های معنوی و مذهبی، داروهای روان‌پزشکی و پشتیبانی از جامعه باشد. هدف از درمان کمک به فرد در فهمیدن و مدیریت واکنش‌های ترومایی، بازسازی ارتباطات انسانی سالم و یادگیری مهارت‌های مثبت برای مدیریت استرس است. درمان ممکن است طولانی باشد و نیاز به تلاش مداوم داشته باشد، اما با حمایت مناسب، بهبود ممکن است.
ترومای پس‌وقوعی
ترومای پس‌وقوعی یا اختلال استرس پس‌ازتروما (PTSD) یک اختلال روانی است که می‌تواند پس از تجربه یا شاهد بودن یک رویداد شدید، ترسناک یا وحشتناک ایجاد شود. PTSD
ویژگی‌های ترومای پس‌وقوعی
- بازآفرینی مجدد: فرد ممکن است تجربیات ترومایی را در کابوس‌ها یا فلش‌بک‌ها (خاطرات زنده و تجربی) تجربه کند.
- پرهیز و بی‌تفاوتی: افراد ممکن است از مکان‌ها، اشخاص، یا فعالیت‌هایی که یادآور رویداد ترومایی هستند اجتناب کنند و عدم علاقه یا بی‌تفاوتی نسبت به فعالیت‌ها و لذت‌های زندگی نشان دهند.
- تغییرات در فکر و احساس: ممکن است تصویر نگران‌کننده‌ای از خود، دیگران، یا جهان داشته باشند، احساس گناه یا شرم کنند، یا احساس‌های منفی شدید تجربه کنند.
- واکنش‌های فزاینده: افزایش اضطراب، پریشانی، خشم، یا واکنش‌های ناگهانی و شدید.
PTSD می‌تواند تأثیر جدی بر کیفیت زندگی فرد بگذارد و به تدریج بدتر شود اگر درمان نشود. درمان معمولاً شامل رویکردهای درمانی مانند درمان تراژدی‌محور (EMDR)، درمان رفتاری شناختی (CBT)، یا درمان‌های مبتنی بر تحریک است.
در بعضی موارد، داروهای روان‌پزشکی مانند آنتی‌دپرسان‌ها یا آرام‌بخش‌ها ممکن است مفید باشند. همچنین، پشتیبانی از گروه‌ها، خانواده، و دوستان می‌تواند نقش مهمی در فرآیند بهبود ایفا کند.
PTSDمی‌تواند یک اختلال پیچیده و مقاوم باشد، بنابراین مراجعه به متخصص بهداشت روان که تجربه در درمان این اختلال دارد، حیاتی است. با درمان مناسب و مداوم، بسیاری از افراد می‌توانند از علائم خود بهبود یابند و به زندگی نرمال خود بازگردند.
ترومای تکان‌دهنده
ترومای تکان‌دهنده (شوک‌زا) به واکنش فوری و قوی نسبت به یک رویداد شدید یا ترسناک اشاره دارد. این واکنش می‌تواند به صورت جسمی و یا عاطفی باشد و معمولاً در پاسخ به یک رویداد ناگهانی و غیرمنتظره اتفاق می‌افتد، مانند تصادف ماشین، حمله‌ی جسمی، یا فاجعه‌ی طبیعی.
ویژگی‌های ترومای تکان‌دهنده
- واکنش‌های جسمی: تعریق شدید، لرز، تپش قلب، تنفس سریع یا تعریق زیاد.
- واکنش‌های عاطفی: احساس سردرگمی، ترس شدید، احساس عدم کنترل یا پشیمانی.
- واکنش‌های رفتاری: بی‌حالتی یا فرار از موقعیت.
ترومای تکان‌دهنده می‌تواند یک واکنش طبیعی به یک رویداد غیرطبیعی باشد و بیشتر افراد پس از مدتی از این حالت به حالت عادی بازمی‌گردند. با این حال، در برخی موارد، اگر علائم به مدت طولانی ادامه یابد یا شدید باشد، ممکن است نشان‌دهنده‌ی یک اختلال جدی‌تر مانند PTSD باشد. درمان ترومای تکان‌دهنده ممکن است شامل راهنمایی و پشتیبانی از طرف دوستان، خانواده یا متخصصان بهداشت روان باشد. در برخی موارد، مشاوره یا درمان روان‌پزشکی ممکن است لازم باشد تا کمک به فرد کند تا رویداد را مدیریت کند و از علائم برآید.
ترومای کودکی
ترومای کودکی به تجربیات ترومایی در دوران کودکی اشاره دارد که می‌تواند اثرات عمده و طولانی‌مدت بر روی رشد و توسعه فیزیکی، عاطفی، و روانی فرد داشته باشد. ترومای کودکی انواع مختلفی دارد که در ادامه بیشتر اشاره می‌کنیم:
سوءرفتار جسمی، جنسی یا عاطفی: این نوع تروما می‌تواند شامل ضرب و شتم، توهین، تجاوز یا نادیده گرفتن باشد.
آزار و اذیت طولانی‌مدت: مانند زندگی در محیط‌هایی که بی‌ثبات، پر از خشونت یا کمبود منابع است.
رویدادهای ترسناک و ناگهانی: مانند تصادفات، طلاق والدین، یا فاجعه‌های طبیعی.
ویژگی‌های ترومای کودکی
- اختلالات رفتاری: ناراحتی، خشم، یا رفتارهای خودآسیبی.
- مشکلات یادگیری و تحصیلی: دشواری در تمرکز، حافظه، یا مهارت‌های اجتماعی.
- مشکلات جسمی: مشکلات خواب، اضطراب، یا مشکلات صحی دیگر.
- اختلالات روانی: افسردگی، اضطراب، PTSD یا اختلال‌های مرتبط با استرس.
راه‌حل‌ها و درمان
مشاوره و درمان: رویکردهای درمانی مخصوص کودکان مانند بازی‌درمان می‌تواند کمک کند.
پشتیبانی خانواده و جامعه: یک محیط پشتیبانی‌کننده و امن ایجاد کنید.
آموزش والدین و مربیان: یادگیری راه‌های مثبت و موثر برای واکنش به نیازهای کودک.
درمان‌های دارویی: در برخی موارد، داروهای روان‌پزشکی ممکن است مفید باشد.
ترومای کودکی می‌تواند پیچیده و ماندگار باشد، اما با درمان و پشتیبانی مناسب، بسیاری از کودکان می‌توانند بهبود یابند و به زندگی سالم و موفق بازگردند.
ترومای ثانویه
ترومای ثانویه یا ترومای غیرمستقیم به تجربه‌ای اشاره می‌کند که افراد می‌توانند از طریق تعامل با دیگرانی که تروما تجربه کرده‌اند، به دست آورند. این نوع تروما عمدتاً در میان ارائه‌دهندگان مراقبت، متخصصان بهداشت روان، افراد امداد و نجات و دیگرانی که با افراد مبتلا به تروما کار می‌کنند، شایع است.
ترومای ثانویه می‌تواند به تدریج ایجاد شود و اغلب نتیجه‌ی تعامل مداوم با افرادی است که تروما‌های شدید یا مزمن داشته‌اند.
علائم ترومای ثانویه
- خستگی یا بی‌حالی
- بی‌تفاوتی نسبت به کار یا افراد
- اضطراب یا افسردگی
- علائمی شبیه به PTSD مانند فلش‌بک‌ها یا واکنش‌های تند
پیشگیری و درمان ترومای ثانویه
- توازن بین کار و زندگی: ایجاد یک تعادل سالم میان کار و زندگی شخصی و اختصاص زمان برای خود.
- پشتیبانی اجتماعی: استفاده از شبکه‌های اجتماعی و حمایت از دیگران.
- نظارت و مشاوره: جلسات نظارت با همکاران یا رفتن به مشاوره.
- مراقبت از خود: تمرکز بر رفاه جسمی و عاطفی خود، مانند تغذیه مناسب، ورزش، و خواب کافی.
در برخی موارد، ترومای ثانویه ممکن است به اختلالات جدی‌تر منجر شود و نیاز به مراجعه به یک متخصص روان‌پزشکی یا روان‌درمانگر باشد. تشخیص و درمان اولیه می‌تواند به پیشگیری از تشدید علائم یا تبدیل شدن به مسئله‌ی جدی‌تر کمک کند.
ترومای جمعی یا جامعه‌ای
ترومای جمعی یا جامعه‌ای به تجربه‌ای اشتراکی از تروما در میان یک گروه، جامعه یا ملت اشاره می‌کند. این نوع تروما معمولاً نتیجه‌ی رویدادهایی است که تأثیر عمده‌ای بر یک جمعیت می‌گذارد، مانند جنگ‌ها، حملات تروریستی، فاجعه‌های طبیعی یا اقدامات خشونت‌آمیز گسترده.
ترومای جمعی می‌تواند اثرات متنوعی بر فرد و جامعه داشته باشد
اثرات بر فرد
احساس ناامنی و نگرانی
اختلالات روان‌پزشکی مانند افسردگی یا اضطراب
اختلالات جسمی ناشی از استرس
اثرات بر جامعه
ناتوانی در ایجاد اعتماد و همبستگی
تقویت نژادپرستی، تبعیض، یا تفرقه
اختلال در ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی
راه‌های مقابله و بهبود
پشتیبانی اجتماعی و همبستگی: ساخت یک شبکه پشتیبانی اجتماعی و فرهنگی می‌تواند به افراد کمک کند تا از تروما بازیابی یابند.
مداخلات فوری و حمایت‌های روانی: ارائه خدمات بهداشت روان به زودی به افراد نیازمند.
بازسازی و توسعه: کمک به بازسازی جامعه و اقتصاد به صورت فیزیکی و اجتماعی.
آموزش و آگاهی: آموزش و آگاهی از علائم تروما و چگونگی کمک به دیگران.
ترومای جمعی یا جامعه‌ای می‌تواند تأثیرات ماندگار و گسترده‌ای داشته باشد، اما با پاسخ سریع، همبستگی، و تلاش مشترک، جوامع می‌توانند از آسیب‌ها بازیابی کنند و ممکن است حتی رشد و تحول پیدا کنند.
