توسط : حساسیت دارویی یک واکنش ناخواسته و نامطلوب در بدن به داروها یا مواد شیمیایی مشابه داروها است که ممکن است در برخی افراد رخ دهد. این واکنش‌ها می‌توانند از خفیف و مزاحم تا شدید باشند. حساسیت دارویی به دلیل تفاوت‌های ژنتیکی، وضعیت سیستم ایمنی بدن، تاریخچه پزشکی و عوامل دیگر در افراد مختلف متفاوت است. تشخیص و مدیریت حساسیت دارویی توسط پزشک تخصصی صورت می‌گیرد. اگر در مورد احتمال حساسیت به یک دارو یا واکنش ناخواسته به آن مشکوک هستید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. برای برقراری ارتباط با پزشک با سهدا همراه باشید.
مهمترین نوع واکنش‌های حساسیت دارویی
حساسیت نوع اول
حساسیت نوع اول یا آلرژی، یک نوع واکنش حساسیتی است که در آن سیستم ایمنی بدن به یک آنتی‌ژن خاص (معمولاً یک پروتئین) که در داروها، غذاها یا مواد محیطی وجود دارد، واکنش نشان می‌دهد. این واکنش معمولاً در زمانهای کوتاه پس از تماس با ماده مورد حساسیت ایجاد می‌شود و ممکن است از آسیب کم تا وخیم به سلامتی فرد منجر شود.
ویژگی‌های حساسیت نوع اول
- واکنش‌های آلرژیک نوع اول معمولاً در چند دقیقه تا چند ساعت پس از تماس با ماده مورد حساسیت ایجاد می‌شوند.
- این واکنش‌ها می‌توانند با تورم، خارش، قرمزی پوست و آکنه همراه باشند.
- یک نوع وخیم تر از واکنش آلرژیک نوع اول است که به عنوان آنافیلاکسی شناخته می‌شود. در این واکنش، علائم شدیدی مانند تورم صورت و گردن، تنگی نفس، افت فشار خون و تشنج‌ها ممکن است رخ دهد. آنافیلاکسی یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به تجدید نظر پزشکی فوری دارد.
- برای تشخیص و تعیین موادی که فرد حساسیت دارد، می‌توان از تست‌های آلرژی مانند پوست‌آزمایی و آزمایش خون استفاده کرد.
مدیریت حساسیت نوع اول شامل پیشگیری از تماس با مواد مورد حساسیت، مصرف داروهای ضدآلرژیک (آنتی‌هیستامین‌ها) در صورت بروز علائم خفیف و مشاوره با پزشک تخصصی برای موارد جدی‌تر می‌شود. در موارد شدید، پزشک ممکن است تزریق آدرنالین یا دیگر داروها را تجویز کند تا واکنش آلرژیک و آنافیلاکسی کنترل شود.
حساسیت نوع دوم
حساسیت نوع دوم، یک نوع واکنش حساسیتی است که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول‌های خود یا سلول‌های بیگانه (مانند سلول‌های خونی) که دارای آنتی‌ژن‌های خاصی هستند، واکنش نشان می‌دهد. این واکنش‌ها ممکن است باعث آسیب به بافت‌ها و اعضای بدن شوند و در برخی موارد می‌توانند وخیم باشند. این نوع حساسیتی به علت تماس غیرطبیعی و تضاد در نسبت‌های سلولی و مولکولی در بدن رخ می‌دهد.
ویژگی‌های حساسیت نوع دوم
- این واکنش‌ها ممکن است منجر به آسیب به بافت‌ها و اعضای مختلف شود. علائم و نشانه‌ها بستگی به نوع بافت یا سلول مورد هجوم دارد. به عنوان مثال، در حساسیت نوع دوم ممکن است به تخریب سلول‌های خونی، کبدی، کلیوی و دیگر اعضا منجر شود.
- تشخیص حساسیت نوع دوم معمولاً با استفاده از آزمایشات خونی و تست‌های مخصوصی انجام می‌شود که به تشخیص و مشخص کردن مواد آنتی‌ژنی مورد حساسیت و وجود آنتی‌بادی‌ها کمک می‌کند.
- مدیریت این نوع حساسیت نیز به تشخیص و شدت واکنش بستگی دارد. در موارد شدید، پزشک ممکن است داروهای ضدالتهابی، ضدآلرژیک یا داروهای دیگری را تجویز کند تا واکنش‌های التهابی را کاهش دهد.
حساسیت نوع سوم
حساسیت نوع سوم، نیز به عنوان واکنش‌های آلرژیک تاخیری شناخته می‌شود و در این نوع واکنش‌ها، سیستم ایمنی بدن به ماده‌ای که در تماس با آن قبلاً بوده، واکنش نشان می‌دهد. معمولاً این واکنش‌ها در چند ساعت یا روز پس از تماس با ماده مورد حساسیت ظاهر می‌شوند. این نوع حساسیت نیز می‌تواند مشکلات جدی بهبود پذیر یا ثابت ایجاد کند.
ویژگی‌های حساسیت نوع سوم
- واکنش‌های حساسیت نوع سوم معمولاً به صورت تاخیری نسبت به تماس با ماده مورد حساسیت ظاهر می‌شوند، معمولاً در چند ساعت یا روز پس از تماس اولیه.
- علائم و نشانه‌های این نوع حساسیت بستگی به بافت یا عضوی که تحت تاثیر قرار می‌گیرد دارد. به عنوان مثال، واکنش‌های حساسیت نوع سوم ممکن است منجر به آسم، آرتریت (التهاب مفاصل) و تورم‌های مفصلی شود.
- تشخیص حساسیت نوع سوم نیز با استفاده از آزمایشات خونی و تاریخچه بالینی انجام می‌شود. مدیریت این نوع حساسیت ممکن است شامل مصرف داروهای ضدالتهابی، کورتیکواستروئیدها یا داروهای دیگر باشد که به کاهش التهابات و علائم واکنش‌ها کمک کنند.
حساسیت نوع چهارم
حساسیت نوع چهارم یا تجویز داروی واکنشی به واکنش‌هایی اطلاق می‌شود که به صورت تاخیری پس از مصرف یک دارو یا تماس با ماده‌ای رخ می‌دهند. در این نوع حساسیت، سیستم ایمنی بدن به عنوان پاسخ به دارو یا ماده، تولید آنتی‌بادی‌ها را افزایش می‌دهد که باعث التهاب و آسیب به بافت‌ها می‌شوند. این نوع واکنش‌ها معمولاً در عرض چند ساعت تا چند روز پس از تماس با دارو یا ماده مورد نظر ظاهر می‌شوند.
ویژگی‌های این نوع حساسیت
- واکنش‌های حساسیت نوع چهارم معمولاً به صورت تاخیری پس از تماس با ماده مورد حساسیت ظاهر می‌شوند، معمولاً در چند ساعت یا روز پس از تماس اولیه.
- این نوع واکنش‌ها ممکن است با خارش، قرمزی پوست، تورم، تحریکات پوستی و حتی آکنه همراه باشند.
- اصطلاح “تجویز داروی واکنشی” به تکرار تماس با دارو یا ماده‌ای که قبلاً واکنش حساسیتی به آن رخ داده، اشاره دارد. این تکرار تماس می‌تواند واکنش‌های مشابه و شدت بیشتر را به همراه داشته باشد.
- در موارد حساسیت نوع چهارم، تجویز داروی واکنشی باید به دقت انجام شود و از تماس با ماده مورد حساسیت به اندازه ممکن پرهیز شود. در صورت تجویز داروی واکنشی، اطلاع به پزشک در مورد واکنش‌های گذشته و علائم جدید ضروری است.
عوارض طولانی مدت حساسیت دارویی
عوارض طولانی مدت حساسیت دارویی به عبارت دیگر، عوارض جانبی یا اثرات نامطلوبی هستند که پس از مصرف داروها یا مواد شیمیایی مشابه داروها در بدن افراد ایجاد می‌شوند و به صورت مداوم یا در طولانی مدت تاثیر می‌گذارند. این عوارض ممکن است در مواردی که سیستم ایمنی بدن به داروها یا مواد شیمیایی واکنش نشان می‌دهد، ایجاد شوند. این عوارض ممکن است باعث تحریکات پوستی مانند خارش، قرمزی، خشکی، پوسته‌پوسته شدن و تورم پوست شوند از طرفی می‌تواند موجب تشدید آسم یا مشکلات تنفسی شود. در برخی موارد نیز، واکنش‌های حساسیتی طولانی مدت می‌توانند به آسیب و التهاب در اعضا و بافت‌ها مانند آسیب به کبد، کلیه‌ها یا سایر اعضا منجر شوند. برخی از عوارض حساسیت دارویی ممکن است باعث اختلال در سیستم خونی شده و بافت‌های خونی را تحت تاثیر قرار دهند. برخی داروها نیز ممکن است به عنوان عوارض جانبی، تاثیرات منفی بر روی سیستم عصبی داشته باشند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر مشکوک به حساسیت دارویی هستید یا علائم و نشانه‌هایی از واکنش ناخواسته پس از مصرف یک دارو داشته‌اید، بهتر است به طور کامل و جدی با پزشک خود مشورت کنید. زمانی که باید به پزشک مراجعه کنید عبارتند از:
- در صورتی که واکنش حساسیتی شدید مانند تورم شدید، تنگی نفس، سرگیجه یا تشنج رخ دهد، نیاز به تجدید نظر پزشکی فوری دارید.
- اگر پس از مصرف دارو، علائم شما تشدید می‌شود یا تغییر می‌کند، به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر در گذشته به داروها یا مواد دیگر حساسیت داشته‌اید و برنامه دارویی شما تغییر می‌کند، حتماً به پزشک اطلاع دهید.
- اگر داروی جدیدی را شروع کرده‌اید و نشانه‌ها یا علائم حساسیت ظاهر می‌شود، به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر پوست شما تغییرات ناگهانی مانند خارش، قرمزی، تورم یا آکنه نشان دهد، با پزشک مشورت کنید.
- اگر تنفس شما به طور ناگهانی دچار مشکل شود، تنگی نفس، سرفه یا سایر علائم مشابه دارید، به پزشک مراجعه کنید.
- اگر احساس خستگی شدید، تب، لرز، تهوع یا استفراغ دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
